Οι Πύργοι των Γατελούζων στη Σαμοθράκη

Στη Σαμοθράκη υπάρχουν μερικά από τα σημαντικότερα δείγματα υστεροβυζαντινής φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Από τα οχυρωματικά έργα των Γενοβέζων Gateluzzi (ή και Gattilusi) σώζονται σήμερα τμήμα του κάστρου στη Χώρα και τρεις από τους πύργους του αμυντικού συγκροτήματος που έκτισαν στην περιοχή της σημερινής Παλαιόπολης. 

Γνωστοί ως οι πύργοι των Γατελούζων, είναι κατασκευασμένοι εν μέρει με αρχαία οικοδομικά υλικά από το γειτονικό αρχαιολογικό χώρο και έχουν τετράπλευρο σχήμα 10x11,7 μέτρα. Ο ένας από τους τρεις, ύψους 20μ., σώζεται σχεδόν ακέραιος με ενσωματωμένο γωνιόλιθο που φέρει ανάγλυφη επιγραφή με το οικόσημο των Gateluzzi.

Ανάλογη μαρμάρινη κτητορική επιγραφή του Παλαμήδη Γατελούζου βρίσκεται εντοιχισμένη στον εξωτερικό περίβολο του κάστρου στη Χώρα με χρονολογία 1433.

Επίσης, στην εκβολή του ποταμού Φονιά, 8χμ. νοτιοανατολικά από τα Θέρμα, σώζεται ο αποκαλούμενος Πύργος του Φονιά, κτισμένος πιθανότατα μετά το 1431. Έχει τετράγωνη κάτοψη 11,5x11,5μ. με σωζόμενο ύψος 12μ., ενώ οι τοίχοι του, πάχους άνω των 2μ., είναι κατασκευασμένοι από ημιλαξευμένες ποταμίσιες πέτρες.